Als doorgewinterde festivalganger heb ik de afgelopen decennia heel wat modderige velden en zonovergoten podia gezien. De sfeer, de muziek, de mensen – het is een magische combinatie. Maar eerlijk is eerlijk, de ecologische voetafdruk van zo’n feestweekend is vaak minder betoverend. Gelukkig zie ik een fantastische kentering: de Nederlandse festivalscene ontpopt zich tot een ware koploper op het gebied van duurzaamheid. Van ingenieuze afvalsystemen tot groene energiebronnen, onze festivals laten zien dat een onvergetelijke ervaring en respect voor de planeet hand in hand kunnen gaan. Laten we eens duiken in hoe deze groene revolutie de Nederlandse festivalweides verovert.
De noodzaak en Nederlandse ambitie
Het besef dat festivals, hoe geweldig ook, een flinke impact hebben op het milieu, is diep doorgedrongen in de Nederlandse evenementenwereld. Denk aan de enorme bergen afval, het energieverbruik van podia en lichtshows, en de CO₂-uitstoot van reisbewegingen van tienduizenden bezoekers. Cijfers van organisaties als A Greener Festival liegen er niet om; zij stelden vast dat festivals gemiddeld enorme hoeveelheden afval produceren, soms wel 23.500 ton per jaar. Gelukkig blijkt uit hun analyses ook dat een significant percentage, vaak 60-80%, recyclebaar of composteerbaar is met de juiste aanpak. En juist daar zie je de Nederlandse ambitie. Organisaties zien de uitdagingen niet als een last, maar als een kans om te innoveren.
Een festival dat internationaal de aandacht trekt met zijn radicale aanpak is DGTL in Amsterdam. Zij hebben de ambitieuze stap gezet om volledig circulair te worden, een mijlpaal die ze in 2022 bereikten. Dit betekent dat vrijwel alle gebruikte materialen een nieuwe bestemming krijgen binnen een gesloten kringloop, waarbij afval tot een absoluut minimum wordt beperkt. Dit soort baanbrekende Nederlandse initiatieven, naast de inspanningen van internationale pioniers als Glastonbury (VK) en Boom Festival (Portugal), toont een niveau van commitment dat verder gaat dan basismaatregelen. Het is deze drive tot fundamentele verandering die Nederland onderscheidt.
Innovaties op de festivalweide
Van wegwerp naar herbruikbaar: de strijd tegen plastic
Een van de meest zichtbare veranderingen is de aanpak van wegwerpplastic. Weg met die eenmalige bekers! Steeds meer festivals, waaronder Theaterfestival Boulevard dat hier al sinds 2010 mee experimenteert, hanteren statiegeldsystemen voor herbruikbare bekers en soms zelfs borden. Het is even wennen misschien, die beker terugbrengen, maar het scheelt een enorme berg afval. Ik merk zelf dat het snel went en het eigenlijk best prettig is om uit een stevige beker te drinken. Dit sluit aan bij internationale trends waarbij festivals zoals We Love Green in Parijs en Lightning in a Bottle in Californië plastic verbannen en gratis waterpunten aanbieden, zoals beschreven op beeinholiday.com. Sommige gaan nog verder, zoals Envision in Costa Rica, dat plastic vrijwel volledig verbiedt.
Schone energie: van diesel naar zon en batterijen
Ook op energiegebied worden grote stappen gezet. De ronkende dieselaggregaten maken steeds vaker plaats voor slimmere, schonere oplossingen. Theaterfestival Boulevard zet bijvoorbeeld een innovatief systeem in van Greeners, een bedrijf gespecialiseerd in duurzame evenementenstroom, waarbij stroom uit het vaste net wordt opgeslagen in grote batterijen. Dieselgeneratoren zijn alleen nog voor noodgevallen. Lowlands pakt het uniek groots aan: in samenwerking met Solarfields is een parkeerplaats van 35 hectare omgetoverd tot een zonnecentrale die niet alleen groene stroom levert, maar ook schaduw biedt aan geparkeerde auto’s. Dit soort eco-vriendelijke oplossingen, zoals ook biodiesel of zonnepanelen bij Amerikaanse festivals als Bonnaroo en Lollapalooza, zijn cruciaal. LED-verlichting is inmiddels de standaard, en bij de bouw wordt steeds vaker gekozen voor duurzame materialen, zoals circulair PEFC-gecertificeerd hout of zelfs hout dat wordt hergebruikt van andere evenementen.
Afval anders: preventie, scheiding en hergebruik
Afval is misschien wel een van de meest zichtbare milieuproblemen, maar de aanpak verandert. Het begint bij preventie: minder verpakkingsmateriaal bij eetkraampjes, digitale tickets, en het stimuleren van bezoekers om eigen herbruikbare flessen mee te nemen. Daarnaast wordt geavanceerde afvalscheiding de norm. Composteerbare toiletten, zoals die op Bestival (VK) of de waterbesparende pop-up toiletten van herbruikbaar materiaal bij Boulevard, zetten menselijk afval om in bruikbare compost of reduceren de milieu-impact aanzienlijk. Veel festivals moedigen bezoekers actief aan om mee te helpen via duidelijke signing, beloningen (zoals Coachella’s ’10 for 1′-beleid waarbij je voor 10 lege flesjes een nieuwe volle krijgt) of het ‘Leave No Trace’-principe, bekend van Burning Man maar ook omarmd door festivals als Glastonbury.
Groen op je bord: duurzaam eten en drinken
De food line-up wordt steeds groener, met een duidelijke verschuiving naar lokaal ingekochte, biologische en seizoensgebonden producten. Vegetarische en veganistische opties zijn niet langer een uitzondering, maar een volwaardig en populair onderdeel van het aanbod. Dit is niet alleen beter voor het milieu – de veeteelt heeft immers een grote impact – maar levert vaak ook verrassend lekkere gerechten op! Ik heb op festivals de meest fantastische vega(n) maaltijden ontdekt. Initiatieven zoals volledig vegetarische crew catering, ‘left over days’ om voedselverspilling tegen te gaan, of samenwerkingen met organisaties zoals de Verspillingsfabriek (waar Theaterfestival Boulevard mee samenwerkt om restjes om te zetten in soepen en sauzen) laten zien dat ook hier serieuze stappen worden gezet. Deze trend naar duurzamer eten is in Nederland volop aanwezig, net als bij internationale voorlopers als Shambala (VK) dat zelfs vlees en vis volledig bande.
Samen duurzaam: de rol van bezoekers en omgeving
De bewuste bezoeker: meer dan alleen feesten
Duurzaamheid op festivals is geen eenrichtingsverkeer. Het succes hangt sterk af van de medewerking en het enthousiasme van ons, de bezoekers. En wat blijkt? Festivalgangers zijn steeds vaker bereid om mee te werken en geven zelfs de voorkeur aan milieuvriendelijke evenementen. Uit enquêtes blijkt dat een meerderheid (68% volgens één studie) duurzaamheid belangrijk vindt, zelfs als dit iets hogere ticketprijzen betekent. Festivals spelen hier slim op in met ‘Eco-Tickets’ (korting bij gebruik van OV of fiets, zoals Pukkelpop in België ook stimuleert), speciale ‘Groene Campings’ (zoals de Camping GreenGuards bij Intents Festival) waar je belooft extra zorg te dragen voor je plek, of een ‘Next Generation Fee’ zoals bij Intents, waarbij een kleine bijdrage direct wordt geïnvesteerd in duurzame projecten. Dit creëert een gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid.
Uitdagingen en balans: festivals en natuur
Natuurlijk is het niet altijd rozengeur en maneschijn. De groeiende populariteit van festivals legt ook druk op de omgeving, met name op kwetsbare natuurgebieden. De recente juridische strijd rondom festivals in het Groene Stergebied in Friesland illustreert deze spanning. De Raad van State heeft daar voorlopig een streep gezet door festivalplannen vanwege zorgen over de impact op natuur en milieu, en eist nader onderzoek door de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (STAB). Dit onderstreept het belang van zorgvuldige afwegingen, gedegen onderzoek naar milieueffecten en respect voor de locatie. Duurzaamheid gaat verder dan afval scheiden; het omvat ook de bescherming van de natuurlijke balans.
Leren en delen: samenwerking in de sector
Tegelijkertijd zie je prachtige voorbeelden van hoe festivals juist kunnen samensmelten met hun omgeving en kennis kunnen delen. De festivals op de Waddeneilanden, zoals Oerol, MadNes en Into The Great Wide Open, laten zien hoe je evenementen organiseert met respect voor het kwetsbare ecosysteem van het Werelderfgoed. Into The Great Wide Open heeft zelfs Lab Vlieland opgericht, een platform om opgedane kennis over duurzaamheid te delen met andere organisatoren. Deze openheid en samenwerking, zoals ook benadrukt door Europese festivalassociaties als Yourope, zijn cruciaal om de hele sector vooruit te helpen.
De groene toekomst van festivals
Wat mij het meest optimistisch stemt, is dat duurzaamheid op Nederlandse festivals geen tijdelijke trend meer is, maar steeds meer de standaard wordt. Het is verweven in de planning, de uitvoering en zelfs de marketing. Festivals fungeren als ‘levende laboratoria’, zoals Holger Jan Schmidt van Yourope het treffend noemt, waar nieuwe technologieën en concepten worden getest – van slimme energienetwerken en waterbesparende sanitaire voorzieningen tot apps die bezoekers helpen duurzamere keuzes te maken en zelfs blockchain voor het tracken van afvalstromen. Deze innovaties vinden vaak hun weg naar andere sectoren en zelfs naar ons dagelijks leven.
De Nederlandse festivalscene bewijst dat grootschalige evenementen en milieubewustzijn perfect samen kunnen gaan. Door te blijven innoveren, samen te werken (zoals binnen initiatieven als Festival Vision: 2025 in het VK, dat streeft naar halvering van uitstoot en 50% recycling), en bezoekers te betrekken, zetten ze de toon voor een toekomst waarin feesten niet alleen leuk is, maar ook goed voor de planeet. Organisaties zoals Theaterfestival Boulevard laten met hun Green Key GOUD keurmerk zien dat deze inspanningen ook erkend worden. Als liefhebber kan ik alleen maar toejuichen dat de volgende generatie festivals niet alleen draait om de muziek en de sfeer, maar ook om het achterlaten van een positieve impact. De groene weide is niet alleen een plek om op te dansen, maar ook een symbool van hoop voor een duurzamere evenementenindustrie. En daar proost ik graag op – met mijn herbruikbare beker, natuurlijk!